مقالات

من همیشه در آثارم گفته‌ام که فمینیسم اسلامی فرزند ناخواسته اسلام سیاسی است؛ نه اینکه اسلام سیاسی مفاهیمی فمینیستی به آن بخشیده باشد، بلکه اسلام سیاسی در اواخر قرن بیستم آمده و می‌خواهد شریعت را عرضه کند -و ذات شریعت برای مسلمانان عدالت است-، اما به‌جای آن، فقه مردسالار سنتی را به میدان آورده و بر این هم اصرار می‌کند و می‌خواهد تمام سیاست‌ها و قوانین مطابق آن باشد. در عوض موجب ایجاد آگاهی و گفتمان فمینیستی در میان زنان در جوامع مسلمان می‌شود؛ آگاهی‌ای که با اسلام سیاسی در تضاد است....

مقدمه‌ی یاسر میردامادی: اغراق نیست اگر بگوییم که زیبا میرحسینی را می‌توان «مادر فمنیسم اسلامی» نامید. او در زمره‌ی نخستین محققان صاحب‌نام و طراز بالایی بود که بیش از سه دهه پیش در فضای غربی از «فمنیسم اسلامی» سخن گفت و تا به امروز در آثار مختلف خود از آن دفاع کرده است. میرحسینی لیسانس جامعه‌شناسی از دانشگاه تهران گرفت و کمی پس از انقلاب، دکترای انسان‌شناسی فرهنگی از دانشگاه کمبریج دریافت کرد. او آثار زیادی در حوزه‌ی ایران‌شناسی، حقوق خانواده در اسلام و جایگاه زنان در جهان اسلام منتشر کرده است....

هویت های عمومیت یافته ای همچون “زنان سیاه پوست“ همواره در نظریه های فمینیستی مورد ارجاع برای مقابله با نابرابری های نژادی و جنسیتی بوده اند. نابرابری هایی که به واسطه نژاد پرستی بر زنان سیاه پوست اعمال می شود برمبنای هویت زنان سیاه پوست و عمومیت دادن این هویت بر آنها قرار گرفته است. لازم است بدانیم که دو عنصر زنانگی و نژادی ( سیاه پوست بودن) در کنار هم به عنوان سازه های هویت عمومیت یافته زن سیاه پوست ظاهر می شوند....

زیبا میرحسینی مردم شناسی است که مطالعات خود را بر حقوق اسلامی، جنسیت و توسعه متمرکز ساخته است. لیسانس خود را از دانشگاه تهران (در سال 1353) گرفت و دکترایش در مردم شناسی اجتماعی را در سال 1359 از دانشگاه کمبریج اخذ کرد. او هم اکنون استاد محقق در دانشگاه لندن است. خانم میرحسینی مطالعه ای مقایسه ای میان مراکش و ایران انجام داده است. از دستاوردهای مطالعات وی بر روی قوانین خانواده در ایران ، فیلم "طلاق به سبک ایرانی"(1377) و "فراری"(1379) است؛ فیلم های مستندی که جایزه هایی را از آن خود ساخته اند. خانم میرحسینی از بنیان گذاران جنبش جهانی مساوات؛ برای عدالت و برابری در خانواده مسلمان است و به واسطه فعالیت های خود در این جنبش یافته های تحقیقاتی فمینیستهای مسلمان را به برنامه های عملی پیوند می زند. کتابهای او عبارتند از 1- اسلام و جنسیت: مباحثات مذهبی در ایران معاصر، 2- ازدواج در محکمه: مطالعه ای ب...

پروژه ناتمام: جستجوی زنان مسلمان برای یافتن برابری در ایران نوشته زیبا میرحسینی مترجم هدا مبصری فقها و تمام مسلمین، معتقدند عدالت و برابری ارزشهای ذاتی و اصول بنیادین در اسلام و شریعت است. اگر حقیقتا چنین باشد، در دولتی که ادعا می کند به واسطه اصول شریعت هدایت می شود، چرا عدالت و برابری در قوانینی که روابط جنسیتی را تنظیم می کنند منعکس نمی شوند؟ چرا برابری و عدالت در حقوق زن و مرد رعایت نمی شود؟ چرا متون فقهی اسلامی – که بیان کننده شریعت هستند- با زنان به عنوان شهروند درجه دو رفتار می کنند و آنان را تحت سلطه مردان قرار می دهند؟ این سوالات در 1357 )1979 میلادی (برای من پیش آمد، زمانی که انقلابی مردمی در کشورم ایران رخ داد و زندگی شخصی و فکری مرا دگرگون کرد. مثل خیلی از زنان ایرانی، انقلاب 57 را قویا حمایت می کردم و به عدالت اسلام معتقد بودم، اما زمانیکه اسلامگرایان قدرت خود ر...

بسیار زیانبارتر از چند زنی برای جامعه اسلامی نوعی از طلاق است که بسیار بسیار سوء استفاده به همراه دارد، این نوع طلاق که از طرف شوهر اعمال می شود به "سه طلاقه" معروف است. در این شیوه از طلاق شوهر سه بار صیغه طلاق را پشت سر هم جاری می کند. این شکل از طلاق قرار است برای همیشه برقرار باشد و زن بدون هیچ شانسی برای بازگشت و آشتی خواهد ماند، امکان دوباره ازدواج کردن زوجین وجود ندارد مگر اینکه زن با مرد دیگری ازدواج کند و آن مرد طلاقش دهد یا بمیرد. این نوع پس زدن معمولا بوسیله شوهر وقتی اتفاق می افتد که او بسیار خشمگین است و حتی زمانی که، در اغلب موارد مرد بعد از آن پشیمان می شود و هیچ کاری نمی تواند کرد....

در آیات 127 تا 129 سوره نساء آمده " (ای پیامبر) از تو درباره زنان فتوا خواهند، بگو خدا درباره آنها به شما فرمان می دهد از آنچه باید از آیات کتاب خدا برای شما تلاوت شود هم در حق زنان و دختران یتیم که حقوق شان را ادا نکرده اید( مثلا اموالشان را که تحت نظارت شما بوده به ایشان نداده اید) و ترجیح میدهید با آنها ازدواج کنید و همچنین در حق فرزندان ناتوان پسر ( مثلا کودکان کم سن و سال)...شما هرگز نتوانید میان زنان به عدالت رفتار کنید، هرچند راغب بر عدل باشید، پس به تمام میل خود یکی را بهره مند و آن دیگری را محروم نکنید تا او معلق و بلاتکلیف ماند." این پاراگراف به طور ضمنی اشاره دارد بر ازدواج چند زنی مردانی که مسئول حضانت زنان و دختران یتیم بودند، این موضوع برای اولین بار در آیات 2و3 سوره نساء مطرح شده:"و اموال یتیمان را (پس از بلوغ) به آنها بدهید و مال بد و نامرغوب خود را به خوب و مرغوب آنها مباد...

رابطه دو جنس:  الف. پرده نشینی و برابری عمومی ذاتی بین دو جنس قرآن نه به پوشاندن سر و صورت امر می کند و نه جدایی بین دو جنس را واجب می داند، بلکه بر میانه روی جنسی تاکید می کند. براساس بستر تاریخی قطعی است که در زمان پیامبر پوشاندن سر و صورت واجب نبوده، و نه جدایی دو جنس آنگونه که بعدها در جوامع اسلامی توسعه یافت وجود داشته است. در واقع بیانیه های قرانی که به میانه روی امر می کنند به خودی خود نشان میدهند که نه پوشاندن سر صورت وجود داشته و نه جدایی دو جنس. چرا که اگر جدایی دو جنس وجود داشته ضرورتی نداشته که از مردان و زنان خواسته شود که رفتاری متعادل داشته باشند. در زیر قطعه ای کلاسیک از قرآن آورده می شود :...

حال با توجه به آنچه گفته شد می توانیم به عنوان نتیجه گیری به چند موضوع بپردازیم؛ یکی پروژه برساخت برابر قوانین خانواده در چارچوب اسلامی، و دوم چشم اندازهای موفقیت این پروژه و چالش هایی که در برابر حامیانش قرار دارند. از آنچه تاکنون گفته شد می توان نتیجه گرفت که قوانین تبعیض آمیز مربوط به ازدواج و روابط جنسیتی نه الوهی هستند و نه غیرقابل تغییر؛ بلکه ابداعات حقوقی هستند که بر اساس پیش فرضی که دیگر معتبر و قابل قبول نیست، بنا شده اند؛ آن پیش فرض این است که خداوند زنان را تحت اقتدار مردان قرار داده است. مفاهیم حقوقی قوامیت و ولایت با بنا کردن سلسله مراتب جنسیتی و تبعیض در واقع "دی ان ای پدرسالاری" در سنت حقوقی مسلمانان هستند. کسانی که به دنبال استقرار ساختار برابری طلبانه حقوق جنسیتی در بستر ]اجتماعی-فرهنگی[ مسلمانان هستند باید به ]چگونگی[ فهم از این مفاهیم حقوقی بپردازند و آنها را بازتعریف کن...

مقاله فضل الرحمان به بحثی اشاره دارد که برای چندین دهه میان مدرنیستهای مسلمان- که تقریبا همگی آنها مرد بوده اند- در جریان بود. زنان همچنان به طور گسترده ای از بحث دور بودند، همانطور که از فرایند اصلاحات و تدوین قانون خانواده در بخش اول قرن نیز غایب بودند. اما مقاله در زمانی نوشته شد که حقوق زنان تازه به بخشی از گفتمان حقوق بشر تبدیل شده بود، و معاهده نامه ها و اسناد حقوق بشر، بالاخص CEDAW، به زنان صدای تازه ای می داد تا تقاضاهای خود را به واسطه آن طرح کنند....

پس از جنگ جهانی دوم ، بسیاری از کشورهایی که اکثریت جمعیت آن مسلمان بودند، از جمله دولتهای تازه بنا شده ای چون پاکستان، از حکام استعمارگر خود بریدند و همزمان با مدرنیزاسیون فزاینده ای که به شیوه های مختلف در حال شکل گیری بود، تحت کنترل پادشاهان یا جمهوری خواهانی با عقاید سیاسی مختلف در آمدند. جنبش های سیاسی همچون مارکسیست، ملی گرا، و به شکل فزاینده ای اسلامگرا در اشکال و ترکیبات متفاوت تکثیر یافتند....

زیبا میرحسینی مردم شناسی است که مطالعات خود را بر حقوق اسلامی، جنسیت و توسعه متمرکز ساخته است. لیسانس خود را از دانشگاه تهران (در سال 1353) گرفت و دکترایش در مردم شناسی اجتماعی را در سال 1359 از دانشگاه کمبریج اخذ کرد. او هم اکنون استاد محقق در دانشگاه لندن است. خانم میرحسینی مطالعه ای مقایسه ای میان مراکش و ایران انجام داده است. از دستاوردهای مطالعات وی بر روی قوانین خانواده در ایران ، فیلم "طلاق به سبک ایرانی"(1377) و "فراری"(1379) است؛ فیلم های مستندی که جایزه هایی را از آن خود ساخته اند. خانم میرحسینی از بنیان گذاران جنبش جهانی مساوات؛ برای عدالت و برابری در خانواده مسلمان است و به واسطه فعالیت های خود در این جنبش یافته های تحقیقاتی فمینیستهای مسلمان را به برنامه های عملی پیوند می زند. کتابهای او عبارتند از 1- اسلام و جنسیت: مباحثات مذهبی در ایران معاصر، 2- ازدواج در محکمه: مطالعه ای ب...